 |
|
|
(PORADNIK DLA POCZĄTKUJĄCYCH)
TUBUS
Tubus jest elementem teleskopu, który utrzymuje zwierciadło główne i płaskie
oraz wyciąg okularowy w stałych miejscach względem siebie.
Tubusy bywają różne. Najprostszym rozwiązaniem jest tzw. "czikinska deska".
Jest to zupełnie otwarty tubus, dobry chyba tylko w absolutnych ciemnościach.
Tubusy ażurowe stosuje się wtedy, gdy zależy nam na znacznym obniżeniu ciężaru
teleskopu. Technologicznie jest to trudniejsze do wykonania, dlatego takie konstrukcje
są w dużych profesjonalnych teleskopach. Choć w magazynach np. Sky&Telescope"
widziałem już amatorskie ażurowe konstrukcje tubusów. Ale do naszych, amatorskich
celów najczęściej tubusy robimy zamknięte. Łatwiej utrzymać w czystości zwierciadła
po zamknięciu dekielków. Klasycznym kształtem tubusa amatorskiego jest rura.
Ale niektórzy miłośnicy lubią majsterkować w drewnie, które jest bardzo wdzięcznym
materiałem w obróbce i nie jest to trudne.
Najlepszym materiałem drewnopochodnym jest cienka sklejka. Jest mocna i nie rozłupuje
się tak jak lite drewno. Najprostszym rozwiązaniem jest tubus z kwadratowej rury,
choć kształt ośmiokątny jest ładniejszy.
 |
Teleskop Piotra Badowskiego
Przy takim tubusie jest dużo więcej roboty i wymagana jest precyzja wykonania.
NAJPROSTSZY TUBUS
RURA KWDRATOWA
Poniżej przedstawię krótko jak zabrać się do wykonania takiego najprostszego
i najłatwiejszego do wykonania tubusa o przekroju kwadratowym.
Zwierciadło, którego wykonanie omawiałem w poprzednich rozdziałach ma parametry:
średnica 15 cm i ogniskowa 150 cm. Teraz musimy się zastanowić nad wymiarem
wewnętrznej ścianki tubusa. Zwykle spotykam się z rozwiązaniami bardzo oszczędnymi,
czyli takimi, w których zwierciadło ledwo się mieści w środku. Jest to rozwiązanie
do przyjęcia, gdy oglądamy niebo w ciemnościach bliskich ideału.
Kiedy chcemy obserwować gwiazdy w mieście, czy w pobliżu Księżyca np. podczas zakryć,
to taki tubus nie spełnia dobrze swojej roli. Zaświetlenia od odbitego światła od ścianek tubusa
psują obraz, nie jest on kontrastowy. Gdy mamy dobry teleskop to patrząc
na Księżyc widzimy tuż przy jego tarczy czerń nieba, a nie jakieś szarości odblasków.
Ten projekt, który zamieszczam poniżej, może się niektórym nie podobać, ale zapewniam,
że to rozwiązanie wykorzysta do maksimum to co można z takiego zwierciadła wyciągnąć.
Ścianki boczne i przesłony łączymy ze sobą klejem "Wikol" - można zastosować
dla pewności prócz kleju małe wkręty do drewna. Po sklejeniu ze sobą trzech ścianek
wtedy mamy świetny dostęp do wnętrza tubusa i możemy w narożach ścianek
pomiędzy przegrodami wkleić odcinki ćwierćwałka. Łatwo też dokładnie poczernić
od wewnątrz.
Odblasków żadna czarna i najbardziej matowa farba nie zlikwiduje
tak skutecznie jak odpowiednie przesłony wewnątrz tubusa.
Przesłony stanowią także ważny element konstrukcyjny tubusa
- są one wzmocnieniem, dzięki czemu ścianki tubusa można wykonać z bardzo
cienkiej sklejki.
Zatem proponuję Wam wykonać tubus kwadratowy ze sklejki 6 mm,
którego wymiar wewnętrzny w świetle wynosi 24 cm.
Na poniższym rysunku widać schemat takiego tubusa.
Z pewnością wielu osobom tak duży wymiar boku kwadratu wyda się przesadzony,
ale tak jest lepiej i łatwiej zrobić. Obrazy na pewno będą super nawet przy Księżycu.
 |
OZNACZENIA NA RYSUNKU :
A = 12 cm - odległość od powierzchni zwierciadła do końca tubusa
B = 20 cm - odległość od osi okularu do przodu tubusa
C = 11 cm - odległość ogniska od powierzchni zewnętrznej tubusa
D = 0,6 cm - grubość ścianki tubusa - sklejka 6 mm
E = 24 cm - wymiar wewnątrz tubusa w świetle
F = 150 cm - ogniskowa zwierciadła
T = 158 cm - obliczona długość tubusa
Potrzebne materiały :
 |
Oprawa zwierciadła głównego powinna zapewnić łatwe ustawianie naszego
obiektywu w osi tubusa. Myślę, że główną myśl jak to działa można odczytać
z rysunków i nie będę opisywał tego słownie. Dodam tylko, że na rysunku nakrętki
motylkowe podczas dokręcania powodują zbliżanie okrągłej sklejki z umocowanym
tak lustrem do czasu, gdy śruba rozpierająca "blokada" dotknie do tej okrągłej sklejki.
Ta śruba jest ściskana, a motylek powoduje rozciąganie śruby, na której jest nakręcony.
 |
 |
Dla obliczenia swojego tubusa może Wam się przydać mój program w Excelu.
teleskop_jawil.xls, a także w programie AstroJaWil w zakładce "Inne".
Przesłony są bardzo ważnym elementem tubusa. Jak już pisałem wzmacniają one tubus
i bardzo skutecznie likwidują odblaski od wewnętrznych ścianek bocznych
tubusa. W naszym przypadku zaproponowałem przesłony ze sklejki 8 mm
kwadratowe o boku 24 cm z centralnym otworem o średnicy 20 cm.
To jest konstrukcja każdej przesłony. Teraz dla lepszego obcinania odblasków
trzeba nakleić z kartonu czy tektury (blacha) kółka, które są zaznaczone
kolorem czarnym. Kółka te są cienkie i ich średnica wewnętrzna, jest różna.
Przy samym zwierciadle może mieć 16 cm, a przy wylocie ok. 19 cm.
W pozostałych przesłonach tę średnicę ustalamy proporcjonalnie w zależności
od usytuowania w tubusie.
 |
Wyciąg okularowy jest bardzo trudno wykonać w warunkach domowych
i dlatego namawiam Was do zakupu tego elementu.
Zwierciadełko wtórne wraz z zamocowaniem (tzw. "pajączek") też lepiej kupić.
Koszt tego nie jest duży, a roboty przy tym jest sporo a efekt wizualny
może wyjść niezadowalający.
Szukacz w teleskopie jest bardzo ważnym elementem. Warto sprawić sobie jak najlepszy.
Powinien mieć małe powiększenie, duże pole widzenia i dużej średnicy
obiektyw wejściowy. Dobry do tego celu jest monokular (połowa lornetki).
Trzeba tylko wykonać uchwyt z możliwością współosiowego ustawiania szukacza
i teleskopu. Taki szukacz też gotowy można nabyć łącznie z uchwytem.
Te trzy powyższe elementy można kupić sobie w :
Dobrze spełniają swoją rolę i do tego jeszcze ładnie wyglądają.
Gdy już zmontujemy cały tubus to na końcu polecałbym montaż szukacza.
Miejscem jego montażu na tubusie możemy poprawić sobie wyważenie całości
w zależności od rodzaju zastosowanego statywu.
JUSTACJA
Justacja czyli prawidłowe ustawienie optyki w naszym teleskopie odbywa się
w dwóch etapach.
ETAP I. Ustawiamy zwierciadło główne.
Najlepiej to wykonać w dwie osoby. Ustawiamy tubus poziomo i jedna osoba stoi z tyłu
teleskopu i kręci śrubami do ustawiania zwierciadła głównego. Druga osoba stojąca
z przodu teleskopu patrzy na zwierciadło z z pewnej odległości (2-3 m) i informuje
tę drugą osobę jak ma kręcić śrubami, aby obraz lusterka wtórnego pokrywał się
z samym lusterkiem będąc na środku zwierciadła głównego.
ETAP II. Ustawiamy lusterko płaskie.
Teraz patrzymy na lusterko płaskie poprzez wyciąg okularowy przy wyjętym okularze.
Tak ustawiamy nasze wtórne zwierciadełko, aby nasze oko znalazło się na środku
zwierciadła głównego. Ścianki boczne wyciągu okularowego nie powinny wykazywać przy
tym żadnych skosów, gdyż świadczą one o złym umieszczeniu wyciągu okularowego
względem lusterka wtórnego. Należy wówczas przesunąć lusterko wtórne wzdłuż
osi zwierciadła głównego. Niektóre "pajączki" zapewniają nam taką regulację
w pewnym zakresie.
TEST KOŃCOWY WYCZERNIENIA
Jak już wykonamy nasz tubus i będzie gotowy do pracy to wykonujemy
ostateczny test jego wyczernienia.
W tym celu wyjmujemy okular z wyciągu i patrzymy do środka przez
wyciąg. Gdy tubus jest wycelowany w jakieś jasne miejsce (np. Księżyc)
to powinniśmy zobaczyć tylko jasny krążek zwierciadła głównego
i nic poza tym. Wszędzie powinno być czarno. Jeśli widać gdzieś
jakieś odblaski to znaczy, że jest to źle zrobione i mogą te rozświetlenia
psuć obraz. Gdy damy w tubusie takie przesłony jak opisałem, to powinno
być wszystko dobrze. Tylko jest jeszcze możliwe, że sam wyciąg okularowy
może posiadać jakieś powierzchnie odbijające światło. Wtedy trzeba je zlikwidować
montując małą przesłonę w części wlotowej wyciągu.
